اختلال بدشکلی بدن (BDD): علائم، علل و درمان

اختلال بدشکلی بدن یا Body Dysmorphic Disorder یکی از اختلالات روانشناختی مهم در حوزه روانپزشکی و روانشناسی است که باعث می‌شود فرد به طور وسواسی و مداوم بر روی ظاهر خود تمرکز کند. این افراد معمولاً نقص‌هایی را در بدن یا صورت خود می‌بینند که یا وجود خارجی ندارند و یا بسیار جزئی هستند. با این حال، در ذهن فرد مبتلا این نقص‌ها بسیار بزرگ و آزاردهنده جلوه می‌کنند.

اختلال بدشکلی بدن چیست؟

این اختلال در دسته اختلالات وسواس فکری-عملی قرار می‌گیرد و با افکار وسواسی و رفتارهای تکراری مرتبط با ظاهر همراه است. فرد ممکن است ساعت‌ها جلوی آینه بایستد، یا برعکس از آینه اجتناب کند. همچنین مقایسه مداوم خود با دیگران و احساس زشتی شدید، بخش مهمی از این اختلال است.

شیوع اختلال بدشکلی بدن

مطالعات نشان می‌دهند که حدود ۱ تا ۲ درصد از جمعیت عمومی به این اختلال مبتلا هستند. اما میزان واقعی احتمالاً بیشتر است، زیرا بسیاری از مبتلایان به دلیل احساس شرم یا ترس از قضاوت دیگران، به دنبال درمان نمی‌روند. این اختلال می‌تواند در نوجوانی آغاز شود و در صورت عدم مداخله، تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.

علائم اختلال بدشکلی بدن

• اشتغال ذهنی مداوم با یک یا چند نقص ظاهری
• نگاه کردن افراطی به آینه یا اجتناب کامل از آن
• مقایسه دائمی ظاهر خود با دیگران
• انجام رفتارهای تکراری مانند آرایش بیش از حد، تغییر لباس مکرر، یا مراجعه به پزشکان زیبایی
• افسردگی، اضطراب اجتماعی و کاهش اعتماد به نفس
• اختلال در عملکرد روزانه مانند تحصیل، شغل و روابط اجتماعی

علل اختلال بدشکلی بدن

اختلال بدشکلی بدن چندعاملی است و به دلیل ترکیب عوامل زیستی، روانی و اجتماعی ایجاد می‌شود:

1. ژنتیک: تحقیقات نشان می‌دهند که سابقه خانوادگی اختلالات وسواس و اضطراب می‌تواند احتمال ابتلا را افزایش دهد.
2. عوامل نوروبیولوژیک: تغییرات در سطح سروتونین و فعالیت غیرطبیعی در بخش‌هایی از مغز که مسئول پردازش ظاهر هستند.
3. تجارب دوران کودکی: انتقاد مداوم، تجربه قلدری یا مورد تمسخر قرار گرفتن به خاطر ظاهر.
4. فرهنگ و رسانه‌ها: تأکید بیش از حد بر زیبایی و معیارهای غیرواقعی در شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات.

پیامدهای اختلال بدشکلی بدن

در صورت درمان نشدن، این اختلال می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری شود:

• افسردگی شدید و اضطراب
• انزوای اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی
• انجام مکرر جراحی‌های زیبایی بدون رضایت پایدار
• اختلال در روابط خانوادگی و زناشویی
• افزایش خطر خودکشی

تشخیص اختلال بدشکلی بدن

تشخیص توسط روانشناس یا روانپزشک انجام می‌شود. در ارزیابی بالینی، ملاک‌های DSM-5 بررسی می‌شوند. نکته مهم این است که نگرانی فرد باید به حدی شدید باشد که عملکرد روزمره‌اش مختل گردد.

روش‌های درمان اختلال بدشکلی بدن

خوشبختانه درمان‌های مؤثری برای این اختلال وجود دارد:

1. درمان شناختی رفتاری (CBT): کمک به تغییر افکار تحریف‌شده درباره ظاهر و کاهش رفتارهای اجتنابی.
2. دارودرمانی: استفاده از داروهای ضدافسردگی به‌ویژه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI).
3. آموزش مهارت‌های تنظیم هیجان: یادگیری مقابله با افکار منفی و افزایش خودپذیری.
4. مشاوره خانواده: آگاهی والدین و اطرافیان از ماهیت اختلال و حمایت عاطفی از بیمار.

نقش خانواده در بهبود اختلال

خانواده‌ها باید از سرزنش یا اجبار فرد برای تغییر دست بردارند و به جای آن، حمایت روانی و پذیرش بی‌قید و شرط را جایگزین کنند. گفت‌وگوهای صادقانه، همدلی و پرهیز از مقایسه فرد با دیگران نقش مهمی در بهبود دارد.

پیشگیری از اختلال بدشکلی بدن

هرچند پیشگیری کامل ممکن نیست، اما می‌توان با اقدامات زیر خطر ابتلا را کاهش داد:

• تقویت عزت نفس در کودکان و نوجوانان
• آموزش سواد رسانه‌ای و نقد تصاویر غیرواقعی شبکه‌های اجتماعی
• کاهش فشار والدین و جامعه برای رسیدن به معیارهای زیبایی خاص
• گفت‌وگو درباره پذیرش بدن و ارزش‌های فردی فراتر از ظاهر

سوالات متداول درباره اختلال بدشکلی بدن

آیا اختلال بدشکلی بدن همان وسواس است؟

این اختلال شباهت‌های زیادی با وسواس دارد و در دسته اختلالات وسواسی قرار می‌گیرد، اما تمرکز اصلی آن بر ظاهر و نقص‌های خیالی است.

آیا جراحی زیبایی می‌تواند مشکل را حل کند؟

در اغلب موارد خیر. افراد مبتلا حتی بعد از جراحی نیز ناراضی هستند و به دنبال جراحی‌های بعدی می‌روند.

بهترین درمان برای BDD چیست؟

ترکیبی از درمان شناختی رفتاری و دارودرمانی بهترین نتایج را به همراه دارد.

tell: +989915401216

جمع‌بندی

اختلال بدشکلی بدن یک مشکل جدی روانشناختی است که با اشتغال ذهنی مداوم درباره ظاهر و احساس نارضایتی شدید همراه است. شناسایی زودهنگام، مراجعه به روانشناس یا روانپزشک و حمایت خانواده از مهم‌ترین عوامل بهبود هستند. در دنیای امروز که رسانه‌ها معیارهای غیرواقعی زیبایی را ترویج می‌دهند، اهمیت افزایش آگاهی عمومی و پذیرش فردی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.